Kvalitet vode
Potrošnja vode
Proizvodnja vode
Izvorište i vodovodna mreža
Istorijat

Kvalitet vode

Prilikom izgradnje gradskog vodovoda vodilo se računa da izdašnost izvorišta bude takva da može perspektivno da reši potrebe za vodom. Osim toga veoma bitni bili su i rezultati hemijske i bakteriološke analize vode ,,Šetonjskog vrela“. Na osnovu ispitivanja, voda ,,Šetonjskog vrela“ je dobra za snabdevanje gradske vodovodne mreže.

Voda ,,Šetonjskog vrela“ ima temperaturu koja se kreće od 10-12°C. Ona spada u srednje tvrde vode, bistra je, bez ukusa i mirisa. Svi ispitani parametri su u okviru maksimalno dozvoljenih vrednosti.
Međutim, problem se javlja posle većih padavina ili naglog topljenja snega, kada se izvorište zamuti. Tada mutnoća prevazilazi maksimalnu dozvoljenu vrednost, dok su svi ostali parametri i dalje u granicama dozvoljenih vrednosti. U tim slučajevima voda nije za piće, pa se javlja problem snabdevanja stanovništva pijaćom vodom.
Ispitivanja ispravnosti vode obavlja Zavod za javno zdravlje – Požarevac, tri puta mesečno, a u slučajevima kada se voda zamuti i češće.
Rezultati ispitivanja prečišćene vode za piće pokazuju sledeće stanje:

1. Fizičko-hemijsko ispitivanje – svi parametri pokazuju da ispitivani uzorak prečišćene vode za piće ima vrednosti parametara koje su u granicama maksimalno dozvoljene količine (videti prilog)
2. Mikrobiološko ispitivanje – ispitivani uzorak ne pokazuje prisustvo bakterija u uzorku (videti prilog)
3. Radiološko ispitivanje . uzorak prečišćene vode za piće nema povećanu vrednost alfa i beta zračenja (videti prilog)
Sa aspekta analiziranih fizičko-hemijskih i mikrobioloških parametra može se zaključiti da sirova voda u toku većeg dela godine poseduje visoke kvalitativne karakteristike, (godišnje u proseku oko 90% vremena).

Do narušavanja kvaliteta vode za piće dolazi povremeno i to u vreme intenzivnijih padavina i topljenja snega. Tada se jedan broj analiziranih parametara pojavljuje u koncentracijama koje su veće nego što je to dozvoljeno Pravilnikom o higijenskoj ispravnosti vode za piće. Prekoračenja iznad Pravilnikom dozvoljenih vrednosti registrovana su u takvim slučajevima za sledeće parametre: mutnoća, koliformne bakterije, koliformne bakterije fekalnog porekla i aerobne mezofilne bakterije.
Generalno se može konstatovati da je sirova podzemna voda bez boje (<50 Rt – Co skale), bez ukusa i mirisa, umereno hladna (10-12°C) i poseduje veoma slabu mineralizaciju (225-324 mg/l), odnosno nizak sadržaj anjona i katjona, što je odraz geološke karakteristike terena sa kojim je voda u kontaktu.
Sirova voda pokazuje nizak do umeren nivo električne provodljivosti ( u proseku oko 500 μS /cm), što je u saglasnosti sa nivoom njene mineralizacije.
Sadržaj hlorida, nitrita i nitrata je višestruko manji od maksimalno dozvoljenih koncentracija ovih parametra u vodi za piće, i kreće se respektivno: za hloride ≈ 5,2 mg/l, za nitrite < 0,005 mg/l i za nitrate ≈ 9 mg/l. Koncentracije bikarbonata su takođe niske, u proseku oko 222 mg/l.

Koncentracije katjona su ispod maksimalno dozvoljenih vrednosti. Opseg vrednosti za kalcijum je u granicama od 64,12 do 100,20 mg/l, za magnezijum od 2,55 do 22,86 mg/l, a zbirno joni natrijuma i kalijuma od 4,37 do 13,57 mg/l.

Vrednost RN je relativno stabilan i kreće se u opsegu od od 7,25 do 7,40 što je u granicama preporučenog opsega u vodi za piće.
U sirovoj vodi veoma je nizak sadržaj organskog zagađenja prirodnog porekla, što se manifestuje kroz nizak utrošak kalijumpermanganata (KmnO4)- u proseku oko 1,5 do 2,5 mg/l.

Sadržaj amonijum jona u svim analiziranim uzorcima je ispod vrednosti maksimalno dozvoljene koncentracije u vodi za piće ( do 1 NTU). Analize su pokazale da su u vreme kiša slabijeg intenziteta zabeležena povremena zamućenja sa vrednošću do 5 NTU.

Uzorci hlorisane vode za analizu uzeti su sa karakterističnih mernih punktova u gradskoj mreži. Analiza je obuhvatila identične parametre koji su analizirani i u sirovoj vodi, uključujući i analize na sadržaj rezidualnog hlora. Na osnovu rezultata izvršenih ispitivanja može se konstatovati da je u svim analiziranim uzorcima sadržaj rezidualnog hlora bio u opsegu dozvoljenih vrednosti u vodi za piće. Isto se može konstatovati i za sve ostale analizirane fizičko-hemijske i mikrobiološke parametre.

Na osnovu svih uzetih konstatacija, a imajući u vidu lokalitet vrela i karakteristike lokalnog okruženja, može se pretpostaviti da u doglednoj budućnosti ne bi trebalo očekivati razvoj privredne ili komunalne infrastrukture koja bi neposredno ili posredno delovanjem antropogenog faktora mogla da uslovi narušavanje kvaliteta podzemne vode. Odstupanje kvaliteta vode od normi kvaliteta vode za piće u realnim okolnostima moguće je za parametar mutnoće i neke od mikrobioloških parametara, pretežno u vreme intenzivnih padavina i topljenja snega.

-------------

Potrošnja vode

Gradski vodovod je izgrađen i zvanično pušten u rad 1973.g. U to vreme na vodovodni sistem bili su priključeni grad Petrovac i seosko naselje Veliko Laole. U narednom periodu vodovodno distributivni sistem u samom gradu je proširen. Na vodovod je priključen novi broj stanovnika, a i značajan deo industrije.

Danas je na gradski vodovod priključeno oko 99% stanovništva grada, kao i seoska naselja: Šetonje, Ćovdin, Veliko laole i Leskovac.
Ukupna potrošnja vode iz godine u godinu se povećava. Godine 1984. potrošnja je iznosila 500 000m3. U 1993 g. potrošnja je iznosila 790 000m3, a u 1994g. za prvih 8 meseci utrošeno je 708 498m3. I u narednim godinama potrošnja vode se povećavala tako da sada iznosi 1.000 000 m3 godišnje.

-------------

Proizvodnja vode

Objekat gde su smeštena postrojenja za proizvodnju vode nalazi se na samom izvorištu na prostoru ''Šetonjskog vrela''. U skopu ovog objekta nalaze se prostorije za hlorisanje vode i filtersko postrojenje. U delu objekta gde se vrši hlorisnje vode izdvajaju se prostorije za smeštaj boca za hlor i prostorija za smeštaj opreme za hlorisanje.
U prostoriji za smeštaj boca za hlor smeštene su rezervne boce. Broj boca je takav da omogućava neophodnu rezervu za 3 meseca rada.

Hlorisanje se obavlja upotrebom gasnog hlora, dodavanjem istog direktno u cevovod pomoću inekcione pumpe nekoliko metara od izlaska iz kaptaže. Količina hlora koja se koristi za hlorisanje vode je približno 0,4mg/l, a određuje se pomoću komparatora boje i kreće se od 0,2-0,5 mg/l.

Prevashodna namena hlorisanja vode je dezinfekcija vode, što znači uništavanje svih živih klica prisutnih u vodi, kao i preventivna zaštita distribucionog sistema od mogućih zagađenja. Oprema za hlorisanje, kao i prostorije za njen smeštaj, dimenziosani su za postojeći kapacitet vodovoda.

Hlor je pod normalnim uslovima temperature i pritiska gas zelenožute boje sa jakim iritirajućim dejstvom na kožu i sluzokožu. Hlor brzo i lako reaguje sa mnogim neorganskim i organskim materijama, od kojih neke reakcije mogu biti i eksplozivne.

Filtersko postrojenje izgrađeno je kad i objekat za preradu vode. Zbog lošeg projektovanja i loše izvedenih građevinskih radova objekat je nakon par godina izbačen iz upotrebe. Danas se ne koristi i iz još jednog razloga, a to je zastarelost načina prerade.

-----

Izvorište i vodovodna mreža

Objekat gradskog vodovoda sagrađen je na prostoru Šetonjskog vrela, nalazi se na koti 162 u neposrednom podnožju ogranka planinskog visa Ježevac i pruža se nizvodno od Šetonjske reke, sa manjim i većim udaljenjem od iste. Izvorište je udaljeno od sela Šetonja i opkoljeno je gustom šumom.

Objekti koji se tu nalaze su: kaptaža, stanica za prečišćavanje vode, koja obuhvata postrojenje za hlorisanje i filtersko prečišćavanje vode (koje ne radi) i drugi prateći objekti. Svi ovi objekti nalaze se na samom izvorištu i prostoru oko njega na površini od oko 5ha.
Na izvorištu je kaptirano karstno vrelo Šetonjske reke. Kaptažna građevina je sa rezervoarom zapremine 600m3, sa prelivima na 1,82m od dna. Dosta dana u godini prelivi rade, što znači da je količina vode koje se kaptira znatno veća od količine koja se troši. Glavni gubici iz kaptažne građevine nisu gubici vode koja ,,zaobilazi“ kaptažu, već gubici koji prolaze kroz nesolidno urađen zid kaptaže.(Kosovoprojekt, 1984)

Višak vode iz kaptaže se preliva da bi se održao biološki minimum Šetonjske reke.
Od izvorišta trasa vodovoda ide do Petrovca u dužini od 13 495m, dobrim delom prelazi preko polja i naselja Šetonja i Veliko Laole.
Prvi prelaz cevovoda je ispod puta IV reda Šetonje – Ćovdin, gde je urađena ispusna šahta vodovoda i ujedno i odvojak za selo Šetonje, preko koga selo snabdeva vodom. Trasa se dalje kreće levom stranom sela Šetonja i u polju ,,Brestan“ prelazi ispod Šetonjske reke.

Cevovod je postavljen ispod puta IV reda Šetonje – Burovac i produžava se prema Svilajncu. Posle ovog prelaza cevovod vodi preko Šetonjskog polja i prelazi put Šetonje – V. Laole, gde se nalaze ispusti vode kao i zatvarači u neposrednoj blizini prelaska i to i sa jedne i sa druge strane puta Šetonje – V. Laole. Dalje se cevovod prostire desnom stranom puta prema V.Laolu, sa manjim ili većim udaljenjem od pomenutog puta, ali ni jedno udaljenje nije veće od 30m, i prelazi seoske potese ''V. Rid'', ''Radilug'' i ''Lug'', izlazi na put V. Laole. – Petrovac, sa prelaskom na desnu stranu puta i vodi kroz naseljeni deo V. Laola, zatim se odvaja od naseljenog dela i produžava dužinom seoskog puta koji se proteže pored potesa ''Poljane'' i '' Vrbice''. Dalje, prolazi ispod puta III reda V. Laole – Petrovac, odakle se prostire prema Petrovcu levom stranom puta sa različitim udaljavanjem, ali skoro u pravoj liniji sa putem i prolazi kroz poljske potese ''Vrbice'', ''Gradac'', ''Šipa'' i deo ''Lugova'' u potesu Petrovca. Na toj dužini prelazi preko nekoliko poljskih puteva. Prolazi ispod reke Busur na kome su urađeni betonski prelazi. Cevovod se dalje proteže potesom ''Busur'', prelazi ispod puta za Petrovačke lugove.

Posle ovog prelaska cevovod se završava sa profilom prečnika 350mm pod izvođačkim nazivom – GLAVNI DOVOD do Petrovca i dalje se nastavlja sa prečnikom 250mm i dobija novi izvođački naziv RAZVODNA MREŽA Petrovca. Ona se prostire ulicama: Rudarskom, Mlavskom, gde se ispred Doma zdravlja račva u dva pravca, tako da jedna prolazi ispod reke Mlave sifonskim putem na kome su izgrađene 2 obezbeđujuće šahte, i to šahta ''A'' sa leve i šahta ''B'' sa desne strane reke Mlave.

Prelaz ispod reke Mlave je premošten sa dve paralelne čelične cevi i utvrđen je betonskim pragovima, između kojih je izvršeno popločavanje nivoa dna reke lomljenim kamenom, kao i prilazi pragovima uzvodno i nizvodno. Po prelasku reke Mlave cevovod se prostire ulicom Bate Bulića do ulice Petra Dobrnjca, a zatim ide ul. P. Dobrnjca do Petrovačke, iz Petrovačke vodi u ulicu Srpskih Vladara sve do industrijske zone. Cevovod je dalje postavljen od Medicinskog centra ulicom 8. oktobar do izlaska iz grada na putu za Zabrđe. Sa izgradnjom ulica i naselja i gradski vodovod se širio. Osim grada Petrovca, koji se snabdeva vodom sa Šetonjskog vrela, na gradski vodovod su priključena i sela Šetonje, Ćovdin, Veliko Laole i Leskovac.

Osim ovih naselja koja svoje snabdevanje vodom rešavaju jedinstvenim vodovodnim sistemom i ostala naselja treba orjentisati na slično rešavanje problema snabdevanja vodom.

-----

Istorijat

Na osnovu dobijenih rezultata istraživanja izvora Šetonjske reke pristupilo se izgradnji vodovodnog sistema Petrovca na Mlavi. Izgradnja je trajala u periodu od 1970 -1973. g. Gradski vodovod je zvanično pušten u rad 1973. g., kaptiranjem dela izvorišta ''Šetonjske reke'', a na osnovu projekta urađenog u vodoprivrednoj organizaciji ''Jasenica'' – Smedervska Palanka.
Vodovod je gravitacionog tipa, projektovanim i izvedenim kapacitetom kaptaže i cevovoda od 35 l/s. Prilikom projektovanja nisu uzete u obzir potrebe za vodom privrede već samo stanovništva. U to vreme izdašnost izvora bila je minimalno 140 l/s.

Vodovod je projektovan za faznu izgradnju i u prvoj fazi izgrađeno je sledeđe:
- kaptiran je izvor ''Šetonjske reke'' i izgrađena kaptaža kapaciteta 600m3;
- filter stanica sa stanicom za hlorisanje i mašinskom opremom;
- glavni dovod u dužini od 13 495m, izgrađen od azbestno cementnih cevi;
- razvodna mreža za grad Petrovac, izgrađena od azbestno cementnih cevi prečnika 200, 150, 125, 80 mm i prstenastog je karaktera. U toku izvođenja projekta glavnog dovoda izvršena je izmena u odnosu na projektnu dokumentaciju u smislu promene prečnika dovodnih cevi. Cevi prečnika 400mm smanjene su na prečnik 350mm, a cevi prečnika 350mm na 300mm. Glavni dovod je projektovan i izveden od izvora ''Šetonja'' do Petrovca u dužini od 13 495m i to 4485m od azbestno-cementnih cevi prečnika 350mm i 9000m od azbestno-cementnih cevi prečnika 300mm. (Kosovoprojekt, 1984)

Smanjenjem prečnika cevi dovoda umanjena je propusna moć sistema tako da se i sa projektovanim prečnicima ne može postići optimalna potrošnja.
Tako izgrađen vodovod u prvo vreme, sve do pojave većih suša, zadovoljavao je potrebe do 1984.g. i pored toga što je kompletna industrija koristila vodu iz istog. Procenat korišćenja vode iz gradskog vodovoda u to vreme bio je: industrija 70%, a domaćinstva 30%. Pomenuti podaci su na osnovu izmerene, odnosno utrošene količine vode, jer vodovod nije posedovao glavni merač za merenje distribuirane količine vode na izvorištu.

Godine 1984. izmerena količina vode bila je 500 000m3 vode godišnje. Tada se javljao veliki višak vode na izvorištu koja je oticala van kaptaže u Šetonjsku reku, a problemi su bili suprotni od današnjih – vode je bilo, ali se ona posle većih padavina i naglog topljenja snega mutila, a kao takva zatvarana za grad dva do tri puta godišnje.

Godine 1985. pojavljuje se već nestašica za vodom iz gradskog vodovoda, tako da se pristupilo izradi projektno tehničke dokumentacije za proširenje kapaciteta kaptaže kao i kompletnog sistema gradskog vodovoda sa stanicom za prečišćavanje vode.

Koncepcija proširenja gradskog vodovoda, a i dalji razvoj projektovan je tako da se može graditi fazno. U 1985.g urađeno je sledeće: izvršeno je proširivanje kaptaže sa 600m3 na 740m3 vode i izgrađena je crpna stanica, ali samo građevinski deo. Tako proširenje kaptaže zadovoljavalo je potrebe gradskog vodovoda sve do 1990.g., kada se posle višegodišnjih sušnih perioda smanjila minimalna izdašnost vode na izvorištu, tako da je danas izdašnost svedena na 65-70 l/s. Opadanjem izdašnosti karstnog vrela ''Šetonjske reke'' poslednjih godina, naročito u letnjim mesecima (jun-septembar), kao i stalno povećanje potrošnje uz dugogodišnji zastoj u izgradnji vodovodno distributivnog sistema Petrovca prouzrokovali su u gradu česte nestašice vode za piće, posebno u višespratnim zgradama.

Dalji razvoj vodovodnog sistema uslovljen je obezbeđenjem: novih količina vode za piće, izgradnjom rezervoarskog prostora i novog magistralnog vodovoda do grada.